Ləzgi xalqının qəhrəmanı, milli istiqlal hərəkatının fəal iştirakçısı, qusarlı Möhübəli əfəndi Kuzunvi 1868-ci ildə Qusarın Kuzun kəndində anadan olub. O, həmçinin “Möhübəli əfəndi Kuzunski”, “Molla Möhübəli”, “Möhübəli əfəndi Kuzunvi” kimi tanınıb. Dövlət xadimi Nəriman Nərimanov isə onu “nadir insan” adlandırıb.
Kuzunvi ləzgi dili ilə yanaşı, Azərbaycan, türk, ərəb, fars, rus, avar, lak, tabasaran dillərini də bilirdi. O, Türkiyədə təhsil almışdır. Möhübəli fəlsəfəyə və dinə aid bir neçə kitab yazmışdır. Lakin onun qətlindən sonra həmin kitablar sovet hakimiyyəti tərəfindən çaya atılmışdır.
Möhübəli əfəndi öz vəsaiti hesabına 1890-cı ildə doğma Kuzun kəndində məktəb açmışdır. Bununla bağlı 1903-cü ildə Bakıda çap olunmuş “Ежегодник” jurnalı belə məlumat vermişdir: “Kuzunda məktəb açıb burada dərs deyən Möhübəli əfəndinin şöhrəti hər yana yayılıb. Buradakı nizam-intizam və səliqə-səhman diqqəti cəlb edir. Uşaqlar həvəslə bir neçə elmə yiyələnirlər. Onlar əfəndidən daha çox bilik öyrənməyə çalışırlar”.
Ümumilikdə o, Quba qəzasında 5 mədrəsə açmış, 18 məscidi təmir etdirmiş və bir məscid inşa etmişdir.
Möhübəli əfəndi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini qorumaq üçün Qızıl Ordu əleyhinə mübarizəyə qalxmışdır. Əfəndinin silahlı dəstələri Quba qəzasının Aladaş düzündə 7 ay ərzində bolşeviklərin qarşısını kəsərək, onları Quba qəzasına buraxmamışdır.
O, 1918-ci ilin may ayında Qubanın Digah kəndində erməni polkovnik A.Amazaspın rəhbərlik etdiyi bolşeviklər və daşnaklardan ibarət qoşunu darmadağın etmişdir. Möhübəli əfəndi Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra da bolşeviklərə qarşı mübarizə aparırdı.
Məhz buna görə sovet hökuməti Möhübəli əfəndini 1922-ci ildə (digər mənbələrdə 1928-ci) sui-qəsd etməklə qətlə yetirmişdir.
Möhübəli əfəndi Kuzunvi Xaçmazın Qıraqlı kəndinin yaxınlığında vəfat edir, onun cəsədi isə yoxa çıxır. Bu günə kimi Möhübəlinin harada dəfn olunması haqda məlumat yoxdur. Kuzunvinin qətlindən sonra sovet hakimiyyəti onun evini talan, ona aid əşyaları isə məhv etmişdir.
İstinad edilən mənbələr:
